Een signaal. Een wake up call. Althans, dat zou de grote overwinning van BBB moeten zijn voor VVD, D66, én GroenLinks en PvdA. Wat ik BBB stemmers hoor zeggen is: "BETREK ONS. LUISTER NAAR ONS." En dat is niet wat ik Rutte, Klaver of Kuiken nu hoor zeggen. Zelfgenoegzaamheid is funest voor vertrouwen. Looking @ you, gevestigde partijen.
Ik wil BBB het voordeel van de twijfel gunnen, ondanks big-agro financiering, ondanks anti-vluchtelingen retoriek en ondanks meldpunten over studieboeken. Die vlaggen ga ik proberen te vergeten, net als die trekkerblokkades. En ondanks het infantiele, puberale gedrag van het officiele partij-account op de sociale media wil ik ze serieus nemen, want volgens mij bedoelen ze het goed.
Ik denk namelijk iets van een leerproces te zien, bij Caroline van der Plas. Het geflirt met extreemrechts wordt minder. Hondenfluitjes (als 'miljoenen migranten') nemen af. Ze lijkt te zien dat dit haar niet alleen 'volgers' maar ook dreigers oplevert.
Dat meldpunt voor studenten/docenten die "foute" boeken zien, heeft ze ergens ook al afgezwakt. Op allerlei manieren neemt ze afstand van geweld of dreigen daarmee. Nu hoeft ze alleen nog maar daadwerkelijk kritischer te kijken naar haar eigen stemgedrag in de Tweede Kamer, met als simpele vuistregel: FvD=fout.
Ik denk namelijk dat BBB meer op Lijst Pim Fortuyn lijkt dan op de PVV of FvD. Het onderscheid is duidelijk:
Verantwoordelijkheid willen nemen vs. alleen vanaf de zijlijn schreeuwen en opruien.
Het plaatje hiernaast is een aardige illustratie, maar ook een beetje voorbarig. Het zal moeten blijken of BBB net zo xenofoob is als de FvD of PVV. Die laatste twee hebben nooit ergens verantwoordelijkheid voor willen nemen. BBB lijkt wél constructief aan de slag te willen. En iedereen die verantwoordelijkheid WIL nemen, weet dat dit gaat inhouden dat je concessies zal moeten doen. Dat je bereid moet zijn om compromissen te sluiten. Dat besef lijkt er bij de meeste BBB-ers wel in te zitten, in ieder geval bij (de meeste) lijsttrekkers die ik zag.
Die constructieve opstelling, soms met een sausje wie-maakt-ons-na-deze-monsterzege-nog-wat en het strijdbare 'Nu kunnen ze niet meer om ons heen' is noodzakelijk om vóóruit te komen met ons land. De overwinningsroes mág. Is logisch en menselijk. De essentie is welwillendheid.
En eerlijk gezegd vind ik dat je ook niet om BBB heen moet willen. Dit "BBB zit maar met één zetel in de Kamer"-argument gaat wat mij betreft niet meer op. Was nooit sterk, maar is funest voor vertrouwen en dé basis van groei op populistisch rechts. Anders dan bij de PVV en FvD -die one issue racistisch en/of fascistisch zijn, een grondhouding waarin géén redelijk midden bestaat- lijkt BBB vérder te willen, bouwen aan en vóóruit met ons land.
BBB zou er goed aan doen nóg verder afstand te nemen van Farmers Defense Force, de anti-WEFwappies, bruine brigade van de FvD. Het was al goed om te zien dat hun manifestatie op 11 maart, die werd neergezet als "de grootste demonstratie tegen het Kabinet óóit!", nauwelijks werd bezocht door echte boeren of bezorgde burgers. Een handjevol rechts
Bijna niemand heeft zich laten misleiden door FDF en andere extreemrechtse retoriek, ondanks dat de nood bij boeren echt gevoeld wordt!
De welwillende essentie, het lerend vermogen van een partij (waarbij vallen een zekerheid is, maar de vraag is hoe je weer opstaat), een plek aan tafel claimen én bereid zijn te luisteren en concessies te doen.. ..zo kom je verder.
"Et tu, links."
En sorry voor de geharde volgers op links, maar dat geldt dus ook voor de Partij van de Dieren, voor BIJ1 en in zekere mate voor GroenLinks/PvdA:
Welwillendheid, luisteren én concessies doen is ook essentieel om jullie doelen te bereiken. Met de hakken in het zand sta je stil.
Want ja: er MOET nu actie worden genomen op klimaat. En ja, er MOET een humaan vluchtelingenbeleid incl opvang zijn. Maar in gesprek met elkaar kom je altijd verder dan schreeuwend tegenover elkaar. Je doelen lijken misschien meer op elkaar dan je denkt.
Iedereen wil "het beste voor z'n kinderen", een mooie toekomst voor volgende generaties. En iedereen probeert er nu het beste van te maken gegeven de omstandigheden. De crux zit 'm voor mij in de welwillendheid. Daartegenover staat namelijk kwaadaardigheid.
De wíl om er samen uit te komen. Te vertrouwen. Niet uitgaan van kwade opzet. Fouten maken mag en is zelfs menselijk. (Ik schreef er in 2017 dit stukje over.) Meestal niet bedoeld om jóu dwars te zitten. Dat is niet naïef, dat is constructief. Wantrouwen is geen duurzame weg vooruit.
Coalities smeden is een soort huwelijk aangaan. En als je ideologieën ver uiteen lopen, dan wordt het een verstandshuwelijk. Je hoeft dus niet van elkaar te houden -of voortdurend aan elkaar te zitten- om toch samen verder te komen.
'HOE'? Door elkaar iets te gunnen. Have Fun!
Waar gaat het eigenlijk over?
Het is misschien wel de grootste misvatting in alle analyses van de verkiezingsuitslag: dat de overwinning door BBB over de boeren gaat...
Het gaat niet eens over stikstof! BBB was de meest fatsoenlijke proteststem op rechts.
Tijd dus om te luisteren. NB. ik hoef u niet uit te leggen dat "luisteren" niet hetzelfde is als "overal klakkeloos mee instemmen".
Het Kabinet heeft nog twee jaar om de kloof te dichten. Om door actie vertrouwen te herstellen. Nee, niet door alles nu anders te doen. Hoe dan wel? Dat is dus de hamvraag.
De mens is een sociaal dier met dito groepsgedrag. Dit groepsgedrag bepaalt in grote mate welke kant de meute opkijkt (of van wegkijkt). Veel emoties worden ingegeven door ons rechtvaardigheidsgevoel. Veel acties door de mate we het gevoel hebben er iets aan te kúnnen doen.
Als we het idee hebben dat onze actie toch geen zin heeft, of onszelf in gevaar brengt, zijn we geneigd een veilige afstand te houden (entree toetsenbordridders) of weg te kijken (entree zwijgende meerderheid). Maar als voortrekkers tonen dat actie wél zin heeft, willen we best volgen. Zij het, dat de meesten niet in de frontlinie willen staan.
Gelukkig hoeft dat ook niet: er hoeven maar enkelen te zijn die de kastanjes uit het vuur proberen te halen, de rest moet vooral aanmoedigen danwel niet tegenwerken of in de weg staan.
De (dreigende) aanwezigheid van een massa is vaak al voldoende voor een stokkende status quo, een impasse (zie loopgraven, kernwapenverdragen, maar ook de zoveelste consensus in dossiers waar eigenlijk in doorgepakt moet worden, pappen en platpolderen).
Hoe krijgen die kastanjepakkers de meute achter zich? Door in te spelen op het grote rechtvaardigheidsgevoel van de mens. Hierin verschillen we toch echt wel van de meeste andere diersoorten: die vechten voor overleving, maar niet voor het rechtzetten van onrecht of wraak.
Dat 'iets' onrecht wordt aangedaan vinden we verschrikkelijk. Of dit nou de dochter van de buren is die geen woning kan vinden, een vluchteling of dakloze die in de kou en regen moet overnachten, of de natuur die door toedoen van de mens verstikt.
Maar ook 'de boeren', 'de Groningers', 'de toeslagenouders' (en 'de uit huis geplaatste kinderen'!), de Korenwolf en gewone wolf, en ook de schapen die er slachtoffer van worden, de dieren in de bio-industrie (...), etc.
We kunnen slecht tegen onrecht. Ook al treft deze ons niet rechtstreeks.
Sterker nog, ook al hebben we het zelf in grote mate best goed, plaatsvervangende woede over (mogelijk) onrecht is makkelijk aangewakkerd. Schaarste van oplossingen zorgt ervoor dat onze prioritering van urgentie nogal selectief is, meestal op basis van onderbuikgevoel.
Complexiteit (zéker in uitvoering van oplossingen, waarbij genoegdoening voor de één een tekort voor de ander kan betekenen) zorgt ervoor dat dat onderbuikgevoel makkelijk om kan slaan in wantrouwen. Het foutieve frame wordt dat "De gevestigde orde, de Randstedelijke elite wil onze [..] niet helpen!"
Hoe dáárop wordt gereageerd door 'Den Haag', de gevestigde partijen die in wisselende coalities verantwoordelijkheid nemen voor die oplossingen, bepaalt of het populisten makkelijk of moeilijk wordt gemaakt. Of vertrouwen of wantrouwen toeneemt.
Omdat "ik weet het ook niet allemaal" niet als antwoord wordt geaccepteerd, volgen lange ontwijkende verhalen, halve beloftes en zekerheden, die semantisch later weer anders uitgelegd kunnen worden. We -het volk- eisen binaire duidelijkheid over multi-problematiek.
Simplisme
Entree 'het populisme' en 'extremisme'. Zowel links als rechts worden problemen én oplossingen daarin zo plat geslagen als een dubbeltje. Oorzaken worden gereduceerd tot 'een schuldige' waardoor de oplossing een simplistisch 'elimineer de schuldige' kan worden.
"Stem ze weg!" dan komt alles goed.
Ook:
"Grenzen dicht!" (want asielzoekers & gelukzoekers)
"Alle boeren moeten stoppen!" (want bio-industrie en stikstof)
"Schiphol moet dicht!" (want geluid en milieu)
"Moskeeën sluiten!" (want moslimextremisme) Kortzichtige foplossingen.
Het gevoel dat er 'een macht' is die je willens en wetens onrecht aan doet is zo oud als de mens. En laten we wel wezen: er zijn in de geschiedenis op de hele wereld talloze voorbeelden aan te wijzen van machten en heersers die het inderdaad slecht voorhadden met de ander.
En ook nu, hier in NL, kan je allerlei voorbeelden vinden die losgeweekt van context als karikatuur van 'de mening van de macht' neergezet kunnen worden:
"afpakjesdag" "gelukszoekers" "paupers" "fraudeurs" "vervuilers" "relschoppers" "tafelplakkers"
Veel fouten door onwetendheid, onkunde of onmacht worden onterecht op onwil en opzet geschoven. Het is dezelfde onmacht, maar dan aan de kant van de mensen die onrecht ervaren (of iemand kennen die [...]) die tot onvrede leidt.
Zeker als alle zekerheid en comfort binnen handbereik lijkt ("de kennis van de buurman heeft ook al een Tesla gekocht"), dan groeit de onvrede met de situatie en het ongenoegen over hoe deze niet vanzelf verandert.
Dus volgt protest.
Van Gele Hesjes tot gele paraplu's. Van XR-klimaatalarmisten tot boze boeren. Van gedupeerden tot overwerkte-want-onderbezette zorgmedewerkers, rechters, leraren, bagagemedewerkers, beveiligers. Van woningzoekers tot nimby-asielstoppers.
De gevestigde partijen gaan dit niet zomaar oplossen (natuurlijk). Daarom richt zich alle hoop op de nieuwkomer die-aan-jouw-kant-lijkt-te-staan.
In dit geval BBB.
Stikstof en 'de boeren' (52.000 in NL) zijn dan ook niet meer dan een aanleiding geweest voor de grote verkiezingswinst van BBB. Ze zijn niet ‘het Grote Probleem waar heel NL mee worstelt’.
Dáárop focussen in analyses door de gevestigde orde zal op de lange termijn niets oplossen.
Het is focussen op de Waan van de Dag. Iets dat we maar al te goed kennen van onze moderne bestuurscultuur.
Dus is het alwéér tijd voor de gevestigde partijen om aan introspectie te gaan doen. Er zijn goede analyses te over over 'De Kloof' (Sander Schimmelpenninck) en 'Afgehaakt Nederland' (Josse de Voogd).
De winst van BBB gaat niet over stikstof. De wakkere kiezers van BBB weten dit allang.
Het gaat over de manier waarop er niet geluisterd wordt naar de regio's, de plattelandsgemeenten, de dorpen en kleine woongemeenschappen. Waar ze machteloos hebben moeten toekijken hoe plaatselijke agenten vertrokken, hoe scholen en bibliotheken moesten sluiten, hoe het Openbaar Vervoer je niet meer naar huis brengt, hoe je voor een bezoek aan een ziekenhuis een dag vrij moet plannen, hoe mensen die in de stad geen woning meer kunnen vinden makkelijk kunnen overbieden, etc etc.
Kortom hoe een terugtrekkende overheid (want; "leve het neoliberale gedachtengoed waarin de markt alles regelt") ervoor zorgt dat a. mensen op zichzelf worden aangewezen en b. ook niet welwillender worden als diezelfde overheid ineens alles van jou verwacht.
Tot slot een kleine suggestie voor een oplossingsrichting aan 'de overheid' (lees: gevestigde partijen met bestuursverantwoordelijkheid).
Zorg dat de basis weer op orde komt:
Laat belangrijke zaken niet over aan "de markt". Die heeft allang bewezen dat de sterke schouders de grotere last dan wel kunnen dragen, maar dat de kwetsbaren er aan onderdoor gaan.
Dus: NUTS voorzieningen, basisonderwijs, openbaar vervoer, veiligheid en zorg... zorg ervoor dat het voor iedere Nederlander vanzelfsprekend en bereikbaar is!
En ja, van een burger mag zelfredzaamheid verwacht worden, maar een maatschappij is een sociaal netwerk. Mensen voor wie -om welke reden dan ook- niet kunnen terugvallen op telefoontechnische kleinkinderen, handige buren, kennissen die ingewikkelde brieven snappen, of voor wie al die apps er hetzelfde uitzien, moeten drempelloos bij een overheid terechtkunnen om door een Echt Mens geholpen te kunnen worden.
Het vertrouwen van 'de burger' krijg je niet terug door te zeggen dat je het anders zal gaan doen. Vertrouwen krijg je alleen maar terug door anders te doen. Transparant over je bedoelingen, helder over het proces en voorspelbaar over de uitkomst.
Hoort u de wekker nu ook?